Pierwiastki ciała człowieka dzielimy na makroelementy, stanowiące w połączeniach
chemicznych przeszło 99% ciężaru ciała człowieka i mikroelementy - około 0,8% (
żelazo, miedź, mangan, jod, kobalt, cynk, fluor i inne). Makroelementy: tlen - 63%,
węgiel - 20%, wodór - 10%, azot - 3%, wapń - 1,5%,
fosfor - 1%, potas - 0,25%, siarka - 0,2%, chlor i sód - 0,1%, magnez - 0,04%.
Wszystkie przemiany biochemiczne w organizmie przebiegają wyłącznie w środowisku wodnym.
Woda stanowiąca do 86% zawartości tkanek miękkich jest rozpuszczalnikiem lub fazą
rozpraszającą dla wszystkich składników komórek i przestrzeni miedzykomórkowych.
Rospuszczone w niej elektrolity i nieelektrolity biorą wprawdzie różny udział w
procesach biologicznych, jednak bezwzględnie ważny dla całości toczących się procesów
życiowych.
Woda występuje w organizmie w postaci wolnej lub związana z białkami. Obniżenie się
jej poziomu na skutek np. biegunek, wymiotów, krwotoków, potów itp. powoduje poważne
zaburzenia w gospodarce wodnej i mineralnej organizmu, a utrata 15% grozi śmiercią.
Gospodarka wodna regulowana jest przez gruczoły dokrewne (wydzielania wewnętrznego),
głównie przysadkę mózgową, nadnercza i tarczycę. Ze względu na całość toczących się
w organizmie przemian na czoło wysuwają się następujące pierwiastki, które w postaci
jonowej (lub grupy jonów) biorą zasadniczy udział w przemianach metabolicznych: sód,
potas, wapń, żelazo, jod, arsen, kobalt, magnez, fosfor, siarka, fluor, brom, mangan,
cyna, miedź, srebro, złoto, cynk i inne.
Na sód |
Wprowadzany jest do organizmu jako chlorek sodowy (NaCl). Dzienne zapotrzebowanie
wynosi od 6 do 9 g. Obok potasu, jon sodowy stanowi podstawowy składnik płynów tkankowych
miedzykomórkowych. W osoczu znajduje się go około 330 mg%. Jony sodowe wspólnie z
jonami chloru odgrywają decydującą rolę w regulacji przemiany mineralnej w
organizmie, utrzymywaniu ciśnienia osmotycznego, równowagi kwasowo-zasadowej. Sód
zwiększa pęcznienie koloidów, stąd zatrzymanie w ustroju większych ilości jego jonów
jest przyczyną obrzęków.
|
|
K potas |
Potas jest składnikiem komórek i bierze udział w metabolizmie tkankowym. Organizm
zaopatruje się w potas z pożywieniem roślinnym. Potas jest antagonistą sodu, jest czynnikiem
odwadniającym. Obecność jonów potasu zwalnia pracę serca, zwiększa pobudliwość
mięśniowo-nerwową, wzmaga napięcie mięśni. Zawartość jonów potasu we krwi wynosi
od 16 do 22 mg%. Gospodarkę sodem i potasem regulują hormony nadnercza. Ich niedobór
jest przyczyną choroby Addisona i nadmiernego wydalania jonów sodowych oraz wzrostu
jonów potasowych we krwi. Do jarzyn zwłaszcza surowych należy dodawać soli.
Dzienne zapotrzebowanie na potas wynosi około 3 g.
Najwięcej potasu zawierają: suszona soja, suszone morele, suszona fasola biała,
kiełki jęczmienne, melasa, mleko w proszku pełne, kakao, suszony bób.
|
|
Ca wapń |
Wapń otrzymuje organizm z pokarmami roślinnymi i zwierzęcymi.Wchłanianie odbywa
się w jelicie cienkim. Wapń spełnia w organizmie podwójną rolę: budulcową i czynnościową.
Wapń jako materiał zapasowy i budulcowy odkładany jest w kościach. Odkładanie wapnia
uzależnione jest od paratyreoidyny (hormon przytarczyczek), witaminy D i C oraz
przyswajania fosforanów i stosunku wapnia do fosforu. W organizmie wapń zmniejsza
przepuszczalność błony komórkowej, uszczelnia naczynia krwionośne. Stąd związki
wapnia działają przeciwzapalnie, przeciw histaminowo. W organizmie wapń działa
podobnie jak leki sympatykotoniczne oraz odgrywa podstawową rolę w procesie
krzepnięcia krwi.
W organiźmie mamy około 16 kg (o. Grande) wapnia, z czego 1% krąży wraz krwią i zasila pracę
serca. Serce, jeśli nie otrzyma dostatecznej ilości wapnia z pokarmów, zaczyna "kraść"
je z kości. Wapń działa ściśle w powiązaniu z fosforem. Jest magazynowany w kościach
jako fosforan wapniowy.
Najlepszym źródłem wapnia są: mleko w proszku odtłuszczone i pełne, szproty (nie obierane),
ser trapistów (20% tłuszczu), ser salami tłusty.
|
|
Si krzem |
Obok wapnia podstawowy surowiec do budowy kości i zębów. Najwięcej zawiera go
kasza gryczana, ziele skrzypu oraz dobra studzienna lub źródlana woda.
|
|
Fe żelazo |
W organizmie znajduje się około 5 g żelaza, z czego 3 g w hemoglobinie. Występuje
również w mioglobinie, cytochromie, enzymach. Organizm magazynuje żelazo w postaci
ferrytyny (połączone z białkiem). Poziom żelaza we krwi wynosi 120 mg%. Niedobór
jest przyczyną niedokrwistości. W organizmie jest potrzebny do budowy czerwonych
krwinek, wytwarzania niektórych enzymów, transportu tlenu i oddychania komórkowego.
Część żelaza magazynowana jest w wątrobie, nerkach i śledzionie. Dzienne zapotrzebowanie
wynosi około 15 mg.
Źródłem żelaza są żółtka jaj, watroba, płucka, nerki, mięso,
salceson czarny, kaszanka, ciemne pieczywo, grube kasze, nasiona roślin strączkowych.
|
|
I jod |
Jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Występuje w organizmie
pod postacią aminokwasu o działaniu hormonalnym zwanego tyroksyną.
Niedobór jodu w organizmie
prowadzi do kretynizmu i występowania wola endemicznego oraz obrzęku śluzowatego,
a nadmiar do choroby Graves-Basedowa. 10% roztwór alkoholowy jodu w postaci kropli
stosowany jest do użytku wewnętrznego jako lek przeciwmiażdżycowy, gdyż
przyspiesza spalanie cholesterolu. Wpływając równocześnie na lepkość krwi, a przez to
i na ciśnienie jej w układzie naczyniowym ma jod zastosowanie jako lek obniżający
ciśnienie tętnicze krwi. Ze względu na swoje działanie bakteriobójcze jod stosowany
jest zewnetrznie jako antyseptyk w postaci 3% roztworu alkoholowego do odkażania
pola operacyjnego.
|
|
As arsen |
Arsen przyspiesza przemianę materii, powoduje wzrost i odnowę tkanek. Zwiększa
łaknienie, działa tucząco, gdyż zwiększa przyswajanie pokarmów. Używany jest w
niedokrwistościach i leczeniu białaczki. Hamuje czynności układu leukoblastycznego
aktywizując równoczesnie czynności układu erytroblastycznego. Arsen wchłania się dobrze
z przewodu pokarmowego i tkanki podskórnej.
|
|
Co kobalt |
Kobalt wywiera pewien wpływ leczniczy w niedokrwistości złośliwej. Występuje w
witaminie B12, a w organiźmie jest potrzebny do jej wytwarzania. Witamina ta
jest niezbędna do syntezy hemoglobiny i czerwonych krwinek.
|
|
Mg magnez |
Ciało ludzkie zawiera 20-30 g magnezu. Wchodzi w skład budowy kości, zębów i mięśni,
bierze udział w przemianie węglowodanów oraz innych reakcjach biochemicznych (ponad 40),
wpływa na równowagę nierwową i mięśniową. Wykazuje właściwości osłaniające chromosomów
przed działaniem mutagennym i teratogennym środowiska naturalnego. Dzienne zapotrzebowanie
wynosi 300-400 mg. Jego źródłem są rośliny strączkowe, produkty zbożowe grubego przemiału,
warzywa zielone i kakao.
Brak magnezu w organizmie może wyrażać się w drganiu powieki (zwykle lewej), w nocnych skurczach łydek,
nagłych zawrotach głowy z utratą równowagi, mroczkami w oczach lub mgiełką, drętwieniem
kończyn, mrowieniem w nogach, bezsennością lub koszmarnymi snami, zmęczeniem po
przebudzeniu, wypadaniem włosów, łamaniem paznokci. Może, bo mogą być tego też i
inne przyczyny.
|
|
P fosfor |
Budulec kości i żebów (w nich zawarte jest 80% będącego w organizmie). Około 20%
wchodzi w skład mięśni, mózgu i płynów ustrojowych. Wzmaga wydalanie wody z organizmu.
Występuje powszechnie w produktach spożywczych roślinnych i zwierzęcych.
Zapotrzebowanie na fosfor wyraża się stosunkiem fosforu do wapnia. U dorosłych 1:1,
u dzieci i młodzieży 1:2.
|
|
S siarka |
Występuje w aminokwasach (metionina, cysteina, cystyna) i białkach. Wiązania
siarkowe sa ważne dla utrzymania struktury przestrzennej i aktywności biologicznej białek.
Końcowe produkty siarki w organizmie wydalane są na zewnątrz. Siarkowodór z kałem,
a jony siarczanowe z kałem i moczem.
|
|
F fluor |
Składnik tkanki kostnej i szkliwa zębów. Niedobór prowadzi do próchnicy zębów.
Nadmiar też jest szkodliwy. Powoduje fluorzycę zębów oraz poważne zaburzenia w organizmie.
Źródłem fluoru są: herbata, ryby morskie, rośliny kapustne.
|
|
Br brom |
Występuje w organizmie w tych samych tkankach co chlor.
|
|
Mn mangan |
Jony manganu są aktywatorami wielu enzymów. Bierze także udział w funkcjach
gruczołów płciowych.
|
|
Sn cyna |
Nie mam danych.
|
|
Cu miedź |
Potrzebna do wytwarzania krwinek czerwonych, bierze udział w tworzeniu kości.
Jest czynnikiem nieodzownym w syntezie hemoglobiny i cytochromu. Najobficiej
występuje w skórze i w centralnym układzie nerwowym.
Występuje powszechnie w produktach spożywczych. Najwięcej w wątrobie, warzywach i owocach.
|
|
Ag srebro |
Nie mam danych.
|
|
Au złoto |
Nie mam danych.
|
|
Zn cynk |
Wchodzi w skład wielu enzymów, między innymi anhydrazy węglanowej (rozkłada kwas węglowy
na dwutlenek węgla i wodę), peptydaz i urykazy (rozkład kwasu moczowego).
Najwięcej zawierają go organy rozrodcze i skóra. Poza tym znajduje się w wysepkach
trzustki, które produkują hormon insulinę.
|
|
Cl chlor |
Znajduje sie w postaci jonów w płynach ustrojowych (w soku żołądkowym, krwi, limfie,
moczu). Kwas solny produkowany przez żołądek bierze udział w procesie trawienia.
|
|
& inne |
Nie mam danych.
|
|