MAKRO I MIKROELEMENTY

Pierwiastki ciała człowieka dzielimy na makroelementy, stanowiące w połączeniach chemicznych przeszło 99% ciężaru ciała człowieka i mikroelementy - około 0,8% ( żelazo, miedź, mangan, jod, kobalt, cynk, fluor i inne). Makroelementy: tlen - 63%, węgiel - 20%, wodór - 10%, azot - 3%, wapń - 1,5%, fosfor - 1%, potas - 0,25%, siarka - 0,2%, chlor i sód - 0,1%, magnez - 0,04%. Wszystkie przemiany biochemiczne w organizmie przebiegają wyłącznie w środowisku wodnym. Woda stanowiąca do 86% zawartości tkanek miękkich jest rozpuszczalnikiem lub fazą rozpraszającą dla wszystkich składników komórek i przestrzeni miedzykomórkowych. Rospuszczone w niej elektrolity i nieelektrolity biorą wprawdzie różny udział w procesach biologicznych, jednak bezwzględnie ważny dla całości toczących się procesów życiowych. Woda występuje w organizmie w postaci wolnej lub związana z białkami. Obniżenie się jej poziomu na skutek np. biegunek, wymiotów, krwotoków, potów itp. powoduje poważne zaburzenia w gospodarce wodnej i mineralnej organizmu, a utrata 15% grozi śmiercią. Gospodarka wodna regulowana jest przez gruczoły dokrewne (wydzielania wewnętrznego), głównie przysadkę mózgową, nadnercza i tarczycę. Ze względu na całość toczących się w organizmie przemian na czoło wysuwają się następujące pierwiastki, które w postaci jonowej (lub grupy jonów) biorą zasadniczy udział w przemianach metabolicznych: sód, potas, wapń, żelazo, jod, arsen, kobalt, magnez, fosfor, siarka, fluor, brom, mangan, cyna, miedź, srebro, złoto, cynk i inne.

Na
sód

Wprowadzany jest do organizmu jako chlorek sodowy (NaCl). Dzienne zapotrzebowanie wynosi od 6 do 9 g. Obok potasu, jon sodowy stanowi podstawowy składnik płynów tkankowych miedzykomórkowych. W osoczu znajduje się go około 330 mg%. Jony sodowe wspólnie z jonami chloru odgrywają decydującą rolę w regulacji przemiany mineralnej w organizmie, utrzymywaniu ciśnienia osmotycznego, równowagi kwasowo-zasadowej. Sód zwiększa pęcznienie koloidów, stąd zatrzymanie w ustroju większych ilości jego jonów jest przyczyną obrzęków.


K
potas

Potas jest składnikiem komórek i bierze udział w metabolizmie tkankowym. Organizm zaopatruje się w potas z pożywieniem roślinnym. Potas jest antagonistą sodu, jest czynnikiem odwadniającym. Obecność jonów potasu zwalnia pracę serca, zwiększa pobudliwość mięśniowo-nerwową, wzmaga napięcie mięśni. Zawartość jonów potasu we krwi wynosi od 16 do 22 mg%. Gospodarkę sodem i potasem regulują hormony nadnercza. Ich niedobór jest przyczyną choroby Addisona i nadmiernego wydalania jonów sodowych oraz wzrostu jonów potasowych we krwi. Do jarzyn zwłaszcza surowych należy dodawać soli. Dzienne zapotrzebowanie na potas wynosi około 3 g.

Najwięcej potasu zawierają: suszona soja, suszone morele, suszona fasola biała, kiełki jęczmienne, melasa, mleko w proszku pełne, kakao, suszony bób.


Ca
wapń

Wapń otrzymuje organizm z pokarmami roślinnymi i zwierzęcymi.Wchłanianie odbywa się w jelicie cienkim. Wapń spełnia w organizmie podwójną rolę: budulcową i czynnościową. Wapń jako materiał zapasowy i budulcowy odkładany jest w kościach. Odkładanie wapnia uzależnione jest od paratyreoidyny (hormon przytarczyczek), witaminy D i C oraz przyswajania fosforanów i stosunku wapnia do fosforu. W organizmie wapń zmniejsza przepuszczalność błony komórkowej, uszczelnia naczynia krwionośne. Stąd związki wapnia działają przeciwzapalnie, przeciw histaminowo. W organizmie wapń działa podobnie jak leki sympatykotoniczne oraz odgrywa podstawową rolę w procesie krzepnięcia krwi.
W organiźmie mamy około 16 kg (o. Grande) wapnia, z czego 1% krąży wraz krwią i zasila pracę serca. Serce, jeśli nie otrzyma dostatecznej ilości wapnia z pokarmów, zaczyna "kraść" je z kości. Wapń działa ściśle w powiązaniu z fosforem. Jest magazynowany w kościach jako fosforan wapniowy.

Najlepszym źródłem wapnia są: mleko w proszku odtłuszczone i pełne, szproty (nie obierane), ser trapistów (20% tłuszczu), ser salami tłusty.


Si
krzem

Obok wapnia podstawowy surowiec do budowy kości i zębów. Najwięcej zawiera go kasza gryczana, ziele skrzypu oraz dobra studzienna lub źródlana woda.


Fe
żelazo

W organizmie znajduje się około 5 g żelaza, z czego 3 g w hemoglobinie. Występuje również w mioglobinie, cytochromie, enzymach. Organizm magazynuje żelazo w postaci ferrytyny (połączone z białkiem). Poziom żelaza we krwi wynosi 120 mg%. Niedobór jest przyczyną niedokrwistości. W organizmie jest potrzebny do budowy czerwonych krwinek, wytwarzania niektórych enzymów, transportu tlenu i oddychania komórkowego. Część żelaza magazynowana jest w wątrobie, nerkach i śledzionie. Dzienne zapotrzebowanie wynosi około 15 mg.

Źródłem żelaza są żółtka jaj, watroba, płucka, nerki, mięso, salceson czarny, kaszanka, ciemne pieczywo, grube kasze, nasiona roślin strączkowych.


I
jod

Jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Występuje w organizmie pod postacią aminokwasu o działaniu hormonalnym zwanego tyroksyną. Niedobór jodu w organizmie prowadzi do kretynizmu i występowania wola endemicznego oraz obrzęku śluzowatego, a nadmiar do choroby Graves-Basedowa. 10% roztwór alkoholowy jodu w postaci kropli stosowany jest do użytku wewnętrznego jako lek przeciwmiażdżycowy, gdyż przyspiesza spalanie cholesterolu. Wpływając równocześnie na lepkość krwi, a przez to i na ciśnienie jej w układzie naczyniowym ma jod zastosowanie jako lek obniżający ciśnienie tętnicze krwi. Ze względu na swoje działanie bakteriobójcze jod stosowany jest zewnetrznie jako antyseptyk w postaci 3% roztworu alkoholowego do odkażania pola operacyjnego.


As
arsen

Arsen przyspiesza przemianę materii, powoduje wzrost i odnowę tkanek. Zwiększa łaknienie, działa tucząco, gdyż zwiększa przyswajanie pokarmów. Używany jest w niedokrwistościach i leczeniu białaczki. Hamuje czynności układu leukoblastycznego aktywizując równoczesnie czynności układu erytroblastycznego. Arsen wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego i tkanki podskórnej.


Co
kobalt

Kobalt wywiera pewien wpływ leczniczy w niedokrwistości złośliwej. Występuje w witaminie B12, a w organiźmie jest potrzebny do jej wytwarzania. Witamina ta jest niezbędna do syntezy hemoglobiny i czerwonych krwinek.


Mg
magnez

Ciało ludzkie zawiera 20-30 g magnezu. Wchodzi w skład budowy kości, zębów i mięśni, bierze udział w przemianie węglowodanów oraz innych reakcjach biochemicznych (ponad 40), wpływa na równowagę nierwową i mięśniową. Wykazuje właściwości osłaniające chromosomów przed działaniem mutagennym i teratogennym środowiska naturalnego. Dzienne zapotrzebowanie wynosi 300-400 mg. Jego źródłem są rośliny strączkowe, produkty zbożowe grubego przemiału, warzywa zielone i kakao.

Brak magnezu w organizmie może wyrażać się w drganiu powieki (zwykle lewej), w nocnych skurczach łydek, nagłych zawrotach głowy z utratą równowagi, mroczkami w oczach lub mgiełką, drętwieniem kończyn, mrowieniem w nogach, bezsennością lub koszmarnymi snami, zmęczeniem po przebudzeniu, wypadaniem włosów, łamaniem paznokci. Może, bo mogą być tego też i inne przyczyny.


P
fosfor

Budulec kości i żebów (w nich zawarte jest 80% będącego w organizmie). Około 20% wchodzi w skład mięśni, mózgu i płynów ustrojowych. Wzmaga wydalanie wody z organizmu. Występuje powszechnie w produktach spożywczych roślinnych i zwierzęcych. Zapotrzebowanie na fosfor wyraża się stosunkiem fosforu do wapnia. U dorosłych 1:1, u dzieci i młodzieży 1:2.


S
siarka

Występuje w aminokwasach (metionina, cysteina, cystyna) i białkach. Wiązania siarkowe sa ważne dla utrzymania struktury przestrzennej i aktywności biologicznej białek. Końcowe produkty siarki w organizmie wydalane są na zewnątrz. Siarkowodór z kałem, a jony siarczanowe z kałem i moczem.


F
fluor

Składnik tkanki kostnej i szkliwa zębów. Niedobór prowadzi do próchnicy zębów. Nadmiar też jest szkodliwy. Powoduje fluorzycę zębów oraz poważne zaburzenia w organizmie. Źródłem fluoru są: herbata, ryby morskie, rośliny kapustne.


Br
brom

Występuje w organizmie w tych samych tkankach co chlor.


Mn
mangan

Jony manganu są aktywatorami wielu enzymów. Bierze także udział w funkcjach gruczołów płciowych.


Sn
cyna

Nie mam danych.


Cu
miedź

Potrzebna do wytwarzania krwinek czerwonych, bierze udział w tworzeniu kości. Jest czynnikiem nieodzownym w syntezie hemoglobiny i cytochromu. Najobficiej występuje w skórze i w centralnym układzie nerwowym. Występuje powszechnie w produktach spożywczych. Najwięcej w wątrobie, warzywach i owocach.


Ag
srebro

Nie mam danych.


Au
złoto

Nie mam danych.


Zn
cynk

Wchodzi w skład wielu enzymów, między innymi anhydrazy węglanowej (rozkłada kwas węglowy na dwutlenek węgla i wodę), peptydaz i urykazy (rozkład kwasu moczowego). Najwięcej zawierają go organy rozrodcze i skóra. Poza tym znajduje się w wysepkach trzustki, które produkują hormon insulinę.


Cl
chlor

Znajduje sie w postaci jonów w płynach ustrojowych (w soku żołądkowym, krwi, limfie, moczu). Kwas solny produkowany przez żołądek bierze udział w procesie trawienia.


&
inne

Nie mam danych.

Powrót